Türkiye’de Şirketlerin Avukat Bulundurma Zorunluluğu

Türkiye’de şirketlerin hukuki süreçlerde profesyonel yardım almaları hayati öneme sahiptir. Özellikle karmaşık yasal prosedürler, ticari sözleşmelerin düzenlenmesi ve dava süreçleri gibi alanlarda uzman bir hukukçunun desteği, şirketlerin hak kaybına uğramaması ve yasal yükümlülüklerini zamanında yerine getirmeleri açısından vazgeçilmezdir. Bu çerçevede, Türkiye’de şirketlerin avukat bulundurma zorunluluğu, hem ticari düzenin korunması hem de yargı süreçlerinin profesyonel temsil ile yürütülmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Türk Hukukunda Avukatla Temsil İlkesi

Her birey ve tüzel kişi, temel haklar kapsamında kendi adına dava açabilir ve süreci takip edebilir. Ancak bu ilke, bazı özel düzenlemelerle sınırlanmıştır. Avukatlık Kanunu’nun 35. maddesi, bu konuda belirleyici hükümler getirmiştir. Anılan maddeye göre;

“Kanun işlerinde ve hukuki meselelerde mütalaa vermek, mahkeme, hakem veya yargı yetkisini haiz bulunan diğer organlar huzurunda gerçek ve tüzel kişilere ait hakları dava etmek ve savunmak, adli işlemleri takip etmek yalnız baroda yazılı avukatlara aittir.”

Bu hüküm, bazı hukuki işlemlerin yalnızca avukatlar eliyle yapılabileceğini açıkça ortaya koymaktadır.

Avukat Bulundurma Zorunluluğunun Yasal Dayanağı

Avukatlık Kanunu’nun 35. maddesinin üçüncü fıkrası, belirli kriterleri sağlayan anonim şirketlerin ve yapı kooperatiflerinin avukat bulundurmasını zorunlu kılmıştır. Bu zorunluluk, sadece belirli bir büyüklüğe ulaşmış sermaye yapısına sahip tüzel kişilikleri kapsamaktadır.

Kanundaki İlgili Hüküm

“Türk Ticaret Kanunu’nun 272. maddesinde öngörülen esas sermaye miktarının beş katı veya daha fazla esas sermayesi bulunan anonim şirketler ile üye sayısı yüz veya daha fazla olan yapı kooperatifleri, sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadır.”

Bu hükme göre şirketin büyüklüğü arttıkça, profesyonel hukuki destek alma zorunluluğu da doğmaktadır. Söz konusu uygulama, ticari faaliyetlerin şeffaf, düzenli ve hukuka uygun şekilde yürütülmesini sağlamayı hedeflemektedir.

Avukat Bulundurma Zorunluluğu Kapsamına Giren Şirketler

Anonim Şirketler

Yalnızca tüm anonim şirketler değil, sermayesi belirli bir seviyenin üzerinde olan anonim şirketler, avukatla çalışma zorunluluğuna sahiptir. Bu sermaye miktarı, Türk Ticaret Kanunu’nun 332. maddesi ile ilişkilidir. Maddeye göre:

“Tamamı esas sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan esas sermaye 50.000 Türk Lirası, halka açık olmayan anonim şirketlerde kayıtlı sermaye sistemi kabul edilmişse başlangıç sermayesi 100.000 Türk Lirasıdır.”

Avukatlık Kanunu’nda belirtilen 5 kat hesabı, bu tutar üzerinden yapılmaktadır. Bu durumda:

En az esas sermaye 50.000 TL x 5 = 250.000 TL

Ancak, 2024 yılında sermaye alt limiti 250.000 TL olarak güncellenmiş olduğundan, avukat bulundurma zorunluluğu 1.250.000 TL ve üzeri esas sermayeye sahip anonim şirketler için geçerli olmaktadır.

Yapı Kooperatifleri

Üye sayısı 100 veya daha fazla olan yapı kooperatiflerinin de bir sözleşmeli avukat ile çalışması zorunludur. Bu hükümle, yapı kooperatiflerinin büyüklüğü ile orantılı şekilde hukuki destek alması hedeflenmiştir.

Limited ve Adi Şirketler

Limited şirketler ve adi şirketler, söz konusu zorunluluğun dışında tutulmuştur. Ancak hukuki güvenlik açısından bu tür şirketlerin de bir avukatla çalışmaları önerilir.

Avukat Bulundurma Zorunluluğu Ne Zaman Başlar?

Söz konusu zorunluluk, şirketin kuruluş aşamasında ya da esas sermaye artırımıyla birlikte yürürlüğe girebilir:

Kuruluş aşamasında 1.250.000 TL ve üzeri sermaye ile kurulan anonim şirketler için, ticaret siciline tescil tarihinden itibaren avukat bulundurma yükümlülüğü başlar.

Mevcut bir anonim şirket, sermaye artırımı ile 1.250.000 TL sınırını aşarsa, yükümlülük, bu kararın ticaret siciline tescil edildiği tarih itibarıyla başlar.

Avukatlık Hizmetinin Biçimi

Şirketlerin avukatla çalışma biçimi konusunda esneklik tanınmıştır:

Şirket bir avukatı sigortalı olarak çalıştırabilir.

Ya da serbest çalışan bir avukatla sözleşme imzalayarak dışarıdan hizmet alabilir.

Her iki durumda da kanuni yükümlülük yerine getirilmiş sayılır. Önemli olan, sözleşmeli avukatın bilgileri ile sözleşmenin detaylarının resmi mercilere bildirilmiş olmasıdır.

Zorunluluğa Uyulmaması Halinde Uygulanan Cezalar

Avukat bulundurma zorunluluğunu yerine getirmeyen anonim şirketler ve yapı kooperatifleri, her ay için idari para cezası ile karşı karşıya kalır. Cezalar, şirketin merkezinin bulunduğu yer Cumhuriyet Savcılığı tarafından uygulanır.

Ceza Miktarı (2025 Yılı Tahmini)

Cezalar, asgari ücretin iki katı kadar olarak belirlenmiştir. Örnek vermek gerekirse:

2024 yılı için brüt asgari ücret: 20.002 TL

İdari para cezası: 20.002 x 2 = 40.004 TL (Aylık)

Yıllık ceza tutarı: 40.004 TL x 12 = 480.048 TL

2025 yılı için asgari ücrette artış olacağı öngörüldüğünden, ceza miktarlarının da paralel şekilde artması beklenmektedir.

Uygulama ve Denetim Süreci

Sözleşmeli avukatla çalıştığını ispat edemeyen şirketler hakkında ceza işlemi başlatılabilir. Bu nedenle aşağıdaki belgeler, yükümlülüğün yerine getirildiğinin ispatı açısından önemlidir:

Avukatlık hizmet sözleşmesi

Serbest meslek makbuzları

Banka dekontları

Şirket içi vekâletname veya görevlendirme belgeleri

Ayrıca, şirket avukatla çalışmayı sonlandırdığında bu durumu 15 gün içinde yetkili mercilere bildirmek zorundadır. Aksi takdirde yine idari yaptırımlar gündeme gelebilir.

Anayasa Mahkemesi’nin Görüşü

Bazı hukukçular tarafından bu zorunluluğun “sözleşme serbestisine” aykırı olduğu yönünde eleştiriler dile getirilmiştir. Ancak Anayasa Mahkemesi, bu görüşe katılmamış ve 2011 yılında verdiği kararda şunları belirtmiştir:

“Avukat bulundurma zorunluluğu, şirketlerin kamu yararı ve adalet hizmetlerinden etkin şekilde yararlanmalarını sağlamak amacıyla getirilmiştir. Bu nedenle Anayasa’ya aykırı değildir.”

Bu karar, uygulamanın hukuki meşruiyetini ve kamu yararına dayalı gerekçesini açıkça ortaya koymaktadır.

Avukat Bulundurmanın Şirketlere Sağladığı Faydalar

Zorunluluk olmasa dahi, şirketlerin bir avukatla sürekli çalışması birçok yönden avantaj sağlar:

Hukuki risklerin önlenmesi

Sözleşmelerin profesyonelce hazırlanması

İcra, dava ve ihtar süreçlerinin doğru yönetilmesi

Çalışanlar, tedarikçiler ve müşterilerle yaşanacak ihtilafların hızlı çözülmesi

Vergi ve ticaret hukuku konularında rehberlik sağlanması

Bu yönleriyle avukatla çalışmak sadece yasal bir yükümlülük değil, aynı zamanda bir yatırımdır.

Sonuç

Türkiye’de şirketlerin avukat bulundurma zorunluluğu, yalnızca yasal bir gereklilik değil, aynı zamanda ticari faaliyetlerin güvenli, şeffaf ve hukuk kurallarına uygun yürütülmesi için de kritik bir ihtiyaçtır. Anonim şirketlerin büyüklüklerine göre belirlenen bu yükümlülük, şirketlerin karşılaşabilecekleri hukuki risklerin önüne geçilmesini sağlar.

Siz de sermayesi 1.250.000 TL ve üzerinde olan bir anonim şirket sahibiyseniz, yasal sorumluluklarınızı eksiksiz yerine getirmek ve ağır idari para cezalarından kaçınmak adına bir avukatla sözleşme yapmalı, bu sözleşmeyi resmi şekilde bildirmelisiniz.